Gluais Téarmaí
Dúnta21 Már, 2024, 12:30pm - 21 Már, 2024, 12:31pm
Gluais Téarmaí
| Téarma | Cur Síos |
|---|---|
| Fardal Astaíochtaí Bonnlíne (BEI) | Suim agus catagóiriú na n-astaíochtaí gás ceaptha teasa iomlána a cuireadh san áireamh i mbliain ar leith. Is í seo an bhliain ina ndéantar comparáid idir an dul chun cinn a dhéanfar amach anseo. |
| Bliain bhonnlíne | Is í seo an bhliain inar ríomhadh an BEI, agus déantar comparáid idir an dul chun cinn a dhéanfar amach anseo maidir le laghduithe astaíochtaí. |
| Bithéagsúlacht | An éagsúlacht de bheatha phlandúil agus beatha ainmhíoch ar fud an domhain nó i ngnáthóg ar leith, a meastar de ghnáth go bhfuil leibhéal ard de tábhachtach agus inmhianaithe |
| Ceapadh carbóin | Ionsú agus stóráil carbóin. Is féidir le crainn agus plandaí, mar shampla, dé-ocsaíd charbóin a ionsú, an ocsaigin a scaoileadh agus an carbón a stóráil. |
| Oiriúnú aeráide | An próiseas coigeartaithe don aeráid iarbhír nó don aeráid a bhfuiltear ag súil léi agus a héifeachtaí chun dochar measartha a dhéanamh nó chun leas a bhaint as deiseanna tairbhiúla. |
| Guais aeráide | Teagmhais adhaimsire nó tubaistí nádúrtha is cúis go príomha le tosca a bhaineann leis an aeráid. Is féidir leo dochar a dhéanamh do shláinte an duine, do shlite beatha nó d'acmhainní nádúrtha. |
| Maolú aeráide | An próiseas chun athrú aeráide a laghdú, lena mbaineann sreabhadh gás ceaptha teasa isteach san atmaisféar a laghdú trí fhoinsí na ngás sin a laghdú nó trí fheabhas a chur ar na linnte a charnann agus a stórálann na gáis sin. |
| Aeráidneodracht | An smaoineamh glan-astaíochtaí nialasacha gás ceaptha teasa a bhaint amach trí na hastaíochtaí sin a chothromú ionas go mbeidh siad cothrom leis na hastaíochtaí a bhaintear as ionsú nádúrtha an phláinéid nó níos lú ná sin. Tharlódh an laghdú sin ar astaíochtaí trí ghníomhaíocht ar son na haeráide. |
| Seasmhacht aeráide | Is éard is seasmhacht aeráide ann ná cumas córas, bíodh is gur córas fisiciúil nó éiceolaíochta é, chun athrú aeráide a bharraíocht nó chun freagairt dó trí phleanáil oiriúnaithe agus forbairt inbhuanaithe a dhéanamh (lena n-áirítear rialachas agus dearadh institiúideach) chun tionchair dhiúltacha aeráide a laghdú agus ag an am céanna buntáiste a bhreith as torthaí dearfacha. Tabharfaidh sé seo deis don chóras filleadh ar an riocht ina raibh sé roimhe seo, nó dul in oiriúint do riocht nua chomh luath agus is féidir. |
| Measúnú Riosca Aeráide | Próiseas chun tionchair fhéideartha an athraithe aeráide ar earnálacha agus ar ghníomhaíochtaí éagsúla a aithint agus a mheas. |
| Crios Dícharbónaithe | Limistéar spásúil atá aitheanta ag an údarás áitiúil. Is limistéar é inar féidir le raon de bhearta maolaithe aeráide a bheith ann ag an am céanna chun dul i ngleic le fuinneamh ísealcharbóin, astaíochtaí gás ceaptha teasa agus riachtanais aeráide sa cheantar. |
| Inbhuanaitheacht Chomhshaoil | Acmhainní nádúrtha a chosaint agus a chaomhnú do na glúnta atá romhainn, trí chleachtais ar nós caomhantais, fuinneamh in-athnuaite agus bainistíocht dramhaíola freagrach – lena gcinnteofar go bhfuilimid ag maireachtáil de réir ár n-acmhainní nádúrtha, agus nach bhfuilimid ag sárú rátaí athshlánaithe. |
| Bunaithe ar fhianaise | Cur chuige a leagann béim ar chur i bhfeidhm praiticiúil thorthaí an taighde reatha is fearr atá ar fáil. |
| Eachtraí adhaimsire | Am agus áit ina bhfuil dálaí aimsire, aeráide nó comhshaoil os cionn luach tairsí gar do na foircinn uachtaracha nó íochtaracha den raon imeachtaí stairiúla. |
| Astaíochtaí gás ceaptha teasa | Ceapann gáis ceaptha teasa (GCTanna) fuinneamh na gréine agus cuireann siad cosc ar fhuinneamh na gréine preabadh ar ais sa spás, rud a chruthaíonn an iarmhairt cheaptha teasa. Is iad na príomhastaíochtaí GCT ná gal uisce (H2O), dé-ocsaíd charbóin (CO2), meatán (CH4), ocsaíd nítriúil (N2O), hidreafluaracarbóin (HFCanna), sárfhluaracarbóin (PFCanna) agus heicseafluairíd sulfair (SF6). Méadaíonn astaíochtaí gás ceaptha teasa ó ghníomhaíochtaí an duine leis an iarmhairt ceaptha teasa, rud a chuireann leis an athrú aeráide. |
| Plean Gníomhaithe na nÚdarás Áitiúil ar son na hAeráide (LACAP) | Pleananna chun cabhrú le húdaráis áitiúla aghaidh a thabhairt ar bhealach comhtháite ar mhaolú astaíochtaí gás ceaptha teasa agus ar oiriúnú aeráide. Faoin Acht um Ghníomhú Aeráide agus um Fhorbairt Ísealcharbóin (Leasú), 2021, ceanglaítear ar gach údarás áitiúil Plean Gníomhaíochta Aeráide an Údaráis áitiúil a ullmhú dá limistéar riaracháin faoi seach. Nuair a ghlacfaidh na comhairlí áitiúla leis, beidh gach Plean bailí ar feadh cúig bliana agus beidh sé faoi réir nuashonrú gach cúig bliana ar a laghad. |
| LULUCF | Catagóir d'astaíochtaí GCT is ea Talamhúsáid, Athrú sa Talamhúsáid agus Foraoiseacht agus clúdaítear leis na fochatagóirí seo a leanas; Talamh Foraoise, Talamh Curaíocht, Féarthalamh, Bogaigh, Lonnaíochtaí, Talamh eile agus táirgí Adhmaid Lománaithe. San AE-27, is glanlinn le haghaidh astaíochtaí gás ceaptha teasa (GCT) í an earnáil Talamhúsáide, Athraithe sa Talamhúsáid agus Foraoiseachta (LULUCF) mar gheall ar chumhdach forleathan foraoise go príomha. Is glanfhoinse astaíochtaí í an earnáil LULUCF in Éirinn i láthair na huaire, agus tá laghduithe astaíochtaí san earnáil seo ar tí a bheith i bhfad níos dúshlánaí, de réir mar a thagann próifíl aoise an stoic foraoise in aois agus a mhéadaíonn na leibhéil lománaithe i gcomhréir le réamhaisnéisí tuartha. |
| Comhaontú Pháras | Conradh idirnáisiúnta ar athrú aeráide atá ceangailteach ó thaobh an dlí de a aontaíodh in 2015 in CP21 de chuid UNFCCC. |
Giorrúcháin
| Giorrúcháin |
Téarma |
|---|---|
| AA | Measúnacht Chuí |
| AT | Taisteal Gníomhach |
|
BEI |
Fardal Astaíochtaí Bonnlíne |
|
CAP |
Plean Gníomhaithe ar son na hAeráide |
|
CARO |
An Oifig Réigiúnach um Ghníomhú ar son na hAeráide |
| CCMA | Cumann Bainistíochta Contae agus Cathrach |
| CCRA | Measúnú Riosca ar Athrú Aeráide |
|
CO2 |
Dé-ocsaíd Charbóin |
| DAFM |
An Roinn Talmhaíochta Bia agus Mara |
| DCHG | An Roinn Cultúir, Oidhreachta agus Gaeltachta |
| DECA 2030 | Gníomhú Éifeachtach ar son na hAeráide a Bhaint Amach 2030 |
| DECC | An Roinn Comhshaoil, Aeráide agus Cumarsáide |
| DHLGH | An Roinn Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta |
|
DZ |
Crios Dícharbónaithe |
|
EU |
An tAontas Eorpach |
| EV | Feithicil Leictreach |
|
GCC |
Comhairle Chontae na Gaillimhe |
|
GHG |
Gás Ceaptha Teasa |
| PIAA |
Painéal Idir-Rialtasach ar an Athrú Aeráide |
| ISO | Eagraíocht Idirnáisiúnta na gCaighdeán |
|
KPI |
Príomhtháscaire Feidhmíochta |
|
ktCO2e |
Cileatonna de choibhéisí dé-ocsaíde carbóin |
|
LACAP |
Plean Gníomhaithe na nÚdarás Áitiúil ar son na hAeráide |
| LAWPRO | Clár Uiscí na nÚdarás Áitiúil |
| LEO | Oifig Fiontair Áitiúil |
| LGMA | Gníomhaireacht Bainistíochta Rialtais Áitiúil |
| LULUCF | Talamhúsáid, Athrú sa Talamhúsáid agus Foraoiseacht |
| M&R | Monatóireacht agus Taifeadadh |
| NAF | An Creat Náisiúnta Oiriúnaithe |
| NBS | Réitigh Nádúrbhunaithe |
| NPWS | An tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra |
| NTA | An tÚdarás Náisiúnta Iompair |
| OOP | Oifig na nOibreacha Poiblí |
| PPN | Líonra Rannpháirtíochta Poiblí |
| PV | Fótavoltach |
| SDGanna | Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe |
| SEA | Measúnacht Straitéiseach Timpeallachta |
|
SEAI |
Údarás Fuinnimh Inmharthana na hÉireann |
|
SPC |
An Coiste um Beartais Straitéiseacha |
| SUDS | Draenáil Uirbeach Inbhuanaithe |
| UG | Ollscoil na Gaillimhe |
|
UN |
Na Náisiúin Aontaithe |
| ZEVI | Feithiclí Astaíochtaí Nialasacha Éireann |